کيفيت سخنراني پيامبر
بعد از آن مردم ناظر بودند که پيامبر صلي الله عليه و آله بر فراز آن منبر ايستادند و به اميرالمؤمنين عليه السلام دستور دادند بالاي منبر بيايد. آنحضرت نيز بالاي منبر رفته و يک پله پايين تر در طرف راست پيامبر صلي الله عليه و آله ايستادند. سپس آنحضرت نگاهي به سمت راست و چپ جمعيت نمودند و منتظر شدند تا مردم کاملاً جمع شوند و آرام شوند. پس از آماده شدنِ مردم، پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله سخنرانيِ تاريخي و آخرين خطابه ي رسمي خود را براي جهانيان آغاز کردند. [صفحه 11] سخنراني پيامبر صلي الله عليه و آله در غدير با شيوه ي خاص آن که دو نفر بر فراز منبر در حال قيام ديده مي شدند حدود يک ساعت طول کشيد. اين بيانات حضرت در يازده بخش قابل ترسيم است: در اولين بخش سخن، آنحضرت حمد و ثناي الهي بجا آورده و صفات قدرت و رحمت حقتعالي را ذکر فرمودند، و به بندگي خود در مقابل ذات الهي شهادت دادند. در بخش دوم تصريح فرمودند که بايد فرمان مهمي درباره ي علي عليه السلام ابلاغ کنم، و گرنه رسالت الهي را نرسانده ام و ترس از عذاب خدا دارم. در سومين بخش، آنحضرت امامت دوازده امام بعد از خود را تا آخرين روز دنيا با عموميت ولايت آنان بر همه ي انسانها، و در طول زمانها و در همه ي مکانها، و نفوذ کلماتشان در جميع امور اعلام فرمودند. در بخش چهارم خطبه، پيامبر صلي الله عليه و آله بازوان اميرالمؤمنين عليه السلام را گرفتند و آنحضرت را از جا بلند کردند و در اين حال فرمودند: «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهذا عَلِيٌّ مَوْلاهُ، اَللَّهُمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». سپس کمال دين را با ولايت ائمه عليهم السلام اعلام فرمودند. در بخش پنجم، حضرت صريحاً فرمودند: «هرکس از ولايت ائمه عليهم السلام سرباز زند اعمال نيکش سقوط مي کند و در جهنم خواهد بود». بعد از آن شمه اي از فضائل اميرالمؤمنين عليه السلام را متذکر شدند. [صفحه 12] در مرحله ششم، پيامبر صلي الله عليه و آله با تلاوت آياتي از قرآن در رابطه با عذاب الهي و لعن دشمنان دين، فرمودند: «منظور از اين آيات عده اي از اصحاب من هستند که مأمور به چشم پوشي از آنان هستم، ولي بدانند که خداوند ما را بر معاندين و مخالفين و خائنين و مقصرين حجت قرار داده، و اغماض نسبت به آنان در دنيا مانع از عذاب آخرت نيست». سپس بيزاري خود را از گمراه کنندگان امت اعلام فرمودند و اشاره اي هم به «اصحاب صحيفه ي ملعونه» و غاصبين مقام امامت نمودند. در بخش هفتم، حضرت تکيه ي سخن را بر اثراتِ ولايت اهل بيت عليهم السلام قرار داده فرمودند: «اصحاب صراط مستقيم در سوره ي حمد شيعيان اهل بيت هستند». سپس آياتي درباره ي اهل بهشت را به پيروان آل محمد عليهم السلام، و آياتي درباره ي اهل جهنم را به دشمنان آل محمد عليهم السلام تفسير فرمودند. در بخش هشتم مطالبي اساسي درباره ي حضرت بقية اللَّه الاعظم حجة بن الحسن المهدي ارواحنا فداه فرمودند و آينده اي پر از عدل و داد به دست امام زمان عجل اللَّه فرجه را به جهانيان مژده دادند. در بخش نهم مردم را به بيعت با خود و سپس با علي عليه السلام دعوت نمودند و آن را از طرف خدواند و بيعت با حقتعالي دانستند. در دهمين بخش، پيامبر صلي الله عليه و آله درباره ي کيفيت بيان احکام الهي در آينده ي مسلمين فرمودند: چون بيان همه ي حلالها و حرامها توسط من امکان ندارد، با بيعتي که در باره ي امامان عليهم السلام از شما مي گيرم حلال و حرام را تا روز قيامت بيان کرده ام، يعني بيان ايشان در حکم بيان من است. بالاترين امر به معروف و نهي از منکر را نيز، تبليغ پيام غدير درباره ي اطاعت از امامان عليهم السلام و نهي از مخالفتشان دانستند. [صفحه 13] در آخرين مرحله ي خطابه، بيعتِ لساني انجام شد و حضرت فرمودند: «خداوند دستور داده تا قبل از بيعت با دست، از زبانهاي شما اقرار بگيرم». سپس مطلبي را که خلاصه ي آن اطاعت از دوازده امام عليهم السلام و عهد و پيمان بر ثابت قدم بودن و بر رساندن پيام غدير به نسلهاي آينده و غائبان از غدير بود براي مردم گفتند و مردم آنرا تکرار کردند. کلمات نهايي پيامبر صلي الله عليه و آله دعا براي اقرار کنندگان و نفرين بر منکرين اوامرش بود و با حمد و سپاس خداوند خطابه را به پايان رساندند.
انتظار مردم به پايان رسيد. مناديِ پيامبر صلي الله عليه و آله ندا داد تا مردم جلوي منبر اجتماع کنند، و با آماده شدن صفها نماز را به جماعت خواندند.
صفحه 11، 12، 13.