زندگي مردان بزرگ
شيخ سزاوارترين کس است که اخبارش گفت شود و مزايايش بازگو گردد و فضايل و بدايع وجودي او را ارمغان مردم جهان سازند... ژان ژاک روسو، در کتاب تربيتي «اميل» مي گويد: من خوشتر دارم براي شروع به مطالعه در قلب بشر شرح زندگي خصوصي مردان بزرگ را بخوانم. از اين رو يکي ديگر از نتايجي را که من از شناساندن اينگونه مردان در نظر دارم، همين آموزندگي و شخصيت سازي و همت پروري و افق آفريني و جوهر بخشيي است که از مطالعه ي کارها و کوششهاي اينان عايد نسل جوان مي شود. آري، براي مطالعه ي جوانان، هيچ چيز بهتر از شرح حال بزرگان نيست، زيرا وجود نوابغ، نمونه ي مجسم کليه ي فضايلي است که ما مي خواهيم با نصايح و دستورهاي خود، به فرزندان امروز تعليم دهيم. «قرآن کريم» نيز سرگذشت امتها و افراد را آورده است، تا شرح زندگاني و عاقبت نيک خوبان و نيکان و کوشندگان، سازنده باشد و پايان کار و سوء عاقبت بدان و بدرفتاران و هلاک شدگان و اهمالگران بر حذر دارنده. با توجه به سخن محبي که نقل شد، زندگي «صاحب الغدير» نيز شامل نوادر [صفحه 339] احوال و اتفاقات طرفه و حکايات آموزنده ي بسيار بود. احوالي و چگونگيهايي در جهت تأييدات معنوي و گشايشهاي غيبي در کار او، و هم احوالي از آن دست که مربوط است به فداکاريهاي ژرف در طلب علم وبه چنگ آورن مآخذ و عشق سوزان به ادامه ي راه. من شنيده ام که چهار تن از محققان عرب، سرگرم نوشتن شرح زندگاني او هستند در چهار بخش، از جمله بخشي مربوط است به همين احوال و قضايا. و اين احوال در آن کتاب از کساني روايت خواهد شد که سالياني دراز با او مصاحب و معاشر بوده اند. بنابراين مستند خواهد بود. و من اکنون حتي از ذکر قضايايي که خود از آنها آگاهم مي گذرم، تا اين قسمت را در آن نوشته- که اميد است جامع باشد- بخوانيم.
محبي، مؤلف «خلاصة الاثر»، در شرح حال «شيخ بهاءالدين عاملي» مي گويد:
صفحه 339.